Tijdschrift DE TUIN in vier seizoenen laat lezers kennismaken met De Bloeimeesters, een unieke samenwerking tussen een aantal vakidioten. In het lentenummer verscheen de eerste publicatie waarin ik vertel over mijn passie voor tuinen waarin natuurbeleving de hoofdrol speelt. De fotoreportage laat mijn privétuin in Lerop zien. Een tuin gelegen bij een verbouwde boerderij met schitterend uitzicht op het Roerdal, een Natura2000-gebied. Daar ervaar ik iedere dag hoe belangrijk natuurbeleving is. Dat gevoel wil ik iedereen meegeven.
Tekst Emiel van den Berg “Hoe klein de tuin ook is”.
Waar je ook woont en hoe bescheiden van omvang je tuin ook is, Iverna Zaalberg streeft er altijd naar om tuinen te maken met ruimte voor de natuur. Dat er veel meer mogelijk is dan vaak wordt gedacht, heeft ze al vele malen bewezen. Een verrassende kennismaking met een gedreven en op vele fronten actieve tuinontwerpster. ‘De natuur geeft je zoveel kracht.’
Iverna Zaalberg noemde haar bedrijf vanaf de start Natuur bij Huis, Een naam die alles dekt, en geen ruimte laat voor twijfel. Haar passie is het groen, zowel in de natuur als in de tuin. Ooit woonde ze tijdelijk in een nieuwbouwwijk, waar zowel voor- als achtertuinen in de regel bescheiden van omvang zijn. Daar groeide haar passie. Ze kwam van een grote boerderijtuin in het buitengebied en trok, vanuit de nieuwbouw, veel vaker de natuur in. ‘Ik realiseerde me juist daar het belang van natuurbeleving bij huis. Zo ontstond mijn motivatie om mensen gelukkig te maken met tuinen, met natuurbeleving. Vandaar die bedrijfsnaam.’
Inmiddels verruilde Iverna de nieuwbouwwoning voor een oude boerderij met bijgebouwen in Midden-Limburg en werkt ze al ruim 10 jaar als tuinontwerper. ‘Ik ben opgeleid in de mode. Een heel andere wereld, maar het werken met patroontekeningen en het 3D-denken was wel een goede basis om tuinvormgeving te verbeelden.’ Over haar verdere inspiratie vertelt ze dat die overal vandaan kan komen. Gevoel en beleving zijn de sleutelwoorden. Specifieke kennis over beplanting haalde en haalt ze veel uit boeken, kwekerijgidsen en van internet. ‘Ik weet lang niet alles, maar ik weet wel waar ik kennis vandaan kan halen en hoe ik die moet toepassen.’
Gevoel
Om te voelen en te ontdekken bezoekt ze uiteraard veel tuinen. Nog voordat ze helemaal voor de tuinen koos, in de jaren ’90 van de vorige eeuw, bijvoorbeeld de tuinen van Mien Ruys, Henk Gerritsen, Piet Oudolf en Ton ter Linden. De laatste jaren bezoekt ze graag Engelse tuinen. Cor van Gelderen van Plantentuin Esveld organiseert jaarlijks tuinreizen. ‘Dat is zeer inspirerend. Cor is heel bevlogen. Zelf steek ik er uiteraard veel van op als het gaat om het combineren van planten. Als inspiratiebron is Engeland onmisbaar.’ Als voorbeelden noemt ze Beth Chatto, ‘met name om de Gravel Garden met droogteresistente beplanting en de schaduwtuin’. Newby Hall – ‘Veertig hectare bos en tuinen waaronder veertien jaloersmakende tuinkamers’. En in Ierland Jimi Blake’s Hunting Brook Garden. ‘De verrassende plantencombinaties, maar vooral de ligging in het landschap.’
NATURA 2000
De foto’s laten Iverna’s privétuin in Lerop (Sint Odiliënberg) zien. Een tuin rondom een oude, verbouwde boerderij met bijgebouwen. Volop ruimte, alleen de oprit al heeft een lengte van 40 meter. Architecten Jos Eliëns en Richard Welten combineerden de sfeer van de oude gebouwen met een strakke, moderne vormgeving. De basis voor iets heel moois. Sinds 2014 is dit de thuisbasis van Iverna en haar vriend. Het voormalige woonhuis is omgetoverd tot drie luxe tweepersoons vakantieappartementen en enkele stallen tot woonhuis. Doordat de achtergevel daarvan is vervangen door een grote glazen pui is er ruim zicht op het Roerdal, een Natura 2000-gebied. ‘Zo ervaren we iedere dag hoe belangrijk natuurbeleving is. Dat gevoel wil ik iedereen meegeven, zowel de bezoekers hier als de mensen waarvoor ik tuinen ontwerp, óók kleine tuinen en zeker ook in stedelijke gebieden.’
Iverna’s privétuin concentreert zich dicht bij huis in een borderachtige beplanting met een natuurlijke touch. Verder van huis ligt een kleurrijke bloemenweide, aansluitend op het natuurlijke landschap. Als ze begint uit te leggen valt haar oog voor details op. Zo vertelt ze over de bocht die de Roer hier maakt en dat ze eenzelfde bocht heeft gecreëerd in het grindpad door de tuin. ‘Vanaf het begin wilde ik de tuin van voor naar achter op een harmonieuze manier in het landschap over laten gaan. Ik leen het landschap.’ Een ander origineel detail is dat ze de kleuren van de Limousin runderen die in het achtergelegen gebied grazen, wilde terug laten komen in haar borderbeplanting.
Kleuren
‘Die runderen hebben een prachtige, warme roodbruine vacht.’ Ook de oranje dakpannen van het bijgebouw en oude muren van rode baksteen inspireerden haar om planten te gebruiken die in bladen/ of bloemkleuren daarmee corresponderen. Die corresponderende kleuren zitten in het voorjaar met name in de vele tulpen die Iverna jaarlijks aanplant, zoals Tulipa ‘Daydream’ en Tulipa ‘Black Hero’. Bij de vaste planten sluiten Geum ‘Prinses Juliana’ en ‘Alabama Slammer’, Epimedium pubigerum ‘Orangekönigin’, Digitalis ferruginea ‘Gigantea’ en Baptisia australis ‘Brownie Points’ met hun oranje en bruinachtige tinten hier prima op aan. Fraai zijn ook de zaadpluimen van de uitgebloeide Pulsatilla vulgaris ‘Röde Klokke’. Tot in de details passen de planten perfect bij elkaar en sluiten ze als vanzelfsprekend aan op de omgeving.
In de zomer is dat weer duidelijk te zien bij de prachtige tinten van Echinacea ‘Summer Sun’, ‘White Swan’ en ‘Magnus’, Penstemon ‘Rich Ruby’, Achillea ‘Walther Funcke’ en de bladkleuren bij onder andere Dryopteris erythrosora, Euphorbia ‘Nothowlee’ (blackbird), Rodgersia podophylla ‘Braunlaub’ en Sedum ‘Matrona’ en ‘Yellow Xenox’. Ertussendoor waaiert overal de royaal uitzaaiende Stipa tenuissima. ‘Daar heb ik natuurlijke wel wat extra werk aan, oude planten en teveel zaailingen haal ik weg. Maar ik zie het eerder als ontspanning, dat hoort bij de beleving van een tuin.’ Minder arbeid vragende grassen die ruim boven de beplanting uitwaaieren zijn Stipa gigantea en Molinia arundinacea ‘Transparent’. ‘De eerste met o zo mooie goudkleurige bloemaren, de tweede strogeel verkleurend in de herfst.’ Diverse planten blijven mooi tot ver in de winter, ze noemt als voorbeeld de stevige wintersilhouetten van Digitalis en Echinacea.
Rode peperkorrels
Tussen de vele kruidachtige planten is er uiteraard ook ruimte voor houtig. Choisya komt voorbij waarvan Iverna graag C. ternata ‘Londaz’ (white dazzler) en C. ‘Aztec Pearl’ gebruikt, wintergroen en vaak twee keer per jaar bloeiend (meer over Choisya in het artikel op pagina 14). Verder noemt ze Magnolia ‘Genie’, Malus ‘Everest’, Halesia carolina en de roodbladige Cercis canadenis ‘Forest Pansy’. Opvallend is Zanthoxylum simulans, bekend om zijn rode peperkorrels die vaak in potjes gemengde peperkorrels te vinden zijn.
Natuurlijk heeft Iverna behoorlijk de ruimte. Maar de hele aanpak zoals beschreven is ook prima toe te passen in kleine stadstuinen. ‘Ook daar zoek ik naar aansluiting met bijvoorbeeld de steen van het huis, de bestrating en/of de kleur van de schuur.’ Ligt de nadruk bij de borders rondom de gebouwen op borderbeplanting van veelal gecultiveerde planten, verder van de gebouwen af wordt het natuurlijker. Daar krijgt inheemse beplanting meer ruimte. Die veertig meter lange oprit is een mooi voorbeeld, gemaakt van groenstrookplaten van beton – ‘geïnspireerd op veestalroosters’ – met in de openingen ruimte voor gras, klaver en bijvoorbeeld madeliefjes. ‘Die laatste hebben we gezaaid, de rest is spontaan gekomen.
De lange oprit is zo voor een groot deel groen ingekleurd.’ Richting het Roerdal ligt een wadi met overloop voor de opvang van overtollig regenwater. ‘De waterhuishouding is zo prima geregeld.’ Ook bevindt zich hier een duizend vierkante meter grote bloemenweide. ‘Ooit een grasweide die we hebben laten frezen en daarna ingezaaid met een weidemengsel van De Cruydt-Hoeck.
Bloemenweide
Het eerste jaar fantastisch mooi, maar nu wat minder. We moeten ons hier erg richten op het verschralen van de grond. Afwisselend delen maaien en steeds het maaisel consequent afvoeren.’ Doel van dat verschralen is om de voorheen rijk bemeste en daardoor stikstofrijke grond te verarmen om zo de groei van grassen terug te dringen en die van bloeiende inheemse planten te bevorderen. De bloemenweide trekt ook fauna aan. ‘Veel insecten, maar omdat hier onder andere woelmuizen leven trekt dat weer steenmarters, torenvalken en steenuilen aan.’ De thema’s die Iverna belangrijk vindt, zijn actueel.
Naar haar werk is veel vraag en ook vakgenoten zijn geïnteresseerd in haar visie. Haar website maakt melding van allerlei activiteiten. Zo was ze betrokken bij Gardenista, maakt ze zoals gezegd geregeld tuinreizen. Met collega’s waaronder een studiereis naar Stadspark Hermannshof in Weinheim. Iverna was ze winnaar van de Elca Trend Award van 2018. En is een van haar bedrijfstuinen te vinden in het boek ‘Werken aan stedelijke natuur en participatie’ dat Branchevereniging VHG en Vereniging Stadswerk Nederland publiceerden.
Bloeimeesters
Recentelijk heeft ze zich aangesloten bij De Bloeimeesters, een samenwerkingsverband met enkele vakgenoten met als doel kennis te delen en samen sterker te worden. ‘Cor van Gelderen benaderde mij, hij vindt mijn kritische kijk naar tuinen en planten van toegevoegde waarde. Met hem zat ik ook in de jury van Gardenista.’ Bij De Bloeimeesters zijn momenteel vier ontwerpers aangesloten. ‘Door onze samenwerking kunnen we in de toekomst grotere projecten oppakken. Het lijkt mij zeer interessant om mijn visie nog grootschaliger te kunnen ontwikkelen. Om zo de wereld beter, groener, te maken.’